ย้อนอดีต!...เมื่อคนไทยใช้นิ้วกดแป้นครั้งแรกในประวัติศาสตร์

[mykeawja]

English version for the first date of the typewriter in Siam (Siamese Smith Premier No.2),
Please click: http://www.t-h-a-i-l-a-n-d.org/smithpremier

รู้หรือไม่ว่า...เมื่อไหร่ ? ที่คนไทยเริ่มใช้นิ้วกดแป้น

เพื่อใช้สื่อข้อความแทนการเขียนด้วยลายมือเป็นครั้งแรก

จนกระทั่งปัจจุบัน...

จากวันที่นิ้วคนไทยสัมผัสแป้นกระดุมบน Smith Premier

ก็มาสัมผัสปุ่มยางบางเบาบนมือถืออย่าง Nokia หรือยี่ห้ออื่นๆ เพื่อส่ง SMS แทน!

วิวัฒนาการแห่งการใช้นิ้วสัมผัสแป้น ได้เดินทางมาหลายชั่วอายุคนจริงๆ

และวันนี้...เช่นเคย...ที่โค้กไทยที่นี่ ที่เดียว!

เราจะมาย้อนยุค บุกเบิก เมื่อครั้งที่คนไทยเริ่มใช้นิ้วสัมผัสแป้นเป็นครั้งแรกในสยาม

หลังจากนั้น...นิ้วคนไทยก็ไม่เคยเป็นเพียงแค่อวัยวะที่ต่อจากมือ

แต่ใช้เพื่อสัมผัสแป้นมาตลอด......

[mykeawja]

เซริ์ฟออเดิร์ฟ เรียกน้ำย่อย ด้วยคลิปยูทูปก่อนนะครับ
ดูไปเรื่อยๆ แล้วตอนหลังจะรู้เองว่า ...
"ฃ" และ "ฅ" หายไปจากภาษาไทยได้ยังไง?

[mykeawja]

ประวัติแรกมีเครื่องพิมพ์ดีดในสยาม

เครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยกำเนิดขึ้นในรัชสมัยพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เมื่อ Mr.Edwin Hunter Macfarland หมอสอนศาสนาชาวอเมริกันที่เกิดในประเทศไทย ซึ่งมีตำแหน่งเป็นเลขานุการส่วนพระองค์ ในสมเด็จกรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงธรรมการ ได้เกิดความคิดที่จะสร้างเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยขึ้นในปี พ.ศ.๒๔๓๔ เขาจึงได้เดินทางไปยังสหรัฐอเมริกาเพื่อสำรวจว่าจะมีบริษัทใด ที่สนใจผลิตเครื่องพิมพ์ดีดเป็นภาษาไทยบ้าง ซึ่งก็พบว่าบริษัท Smith Premier ในเมือง New York สนใจที่จะร่วมผลิต ดังนั้น Mr.Macfarland จึงได้ร่วมมือกับบริษัท Smith Premier ผลิตต้นแบบเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยขึ้น โดยได้ร่วมกันออกแบบและวางตำแหน่งตัวอักษรไทยที่จะใช้บนเครื่องพิมพ์ดีดได้สำเร็จ ลักษณะเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยจาก Smith Premier นั้น เป็นแบบแคร่ตาย (แคร่พิมพ์ไม่เลื่อน) และมีแป้นพิมพ์ ๗ แถว ไม่มีแป้นยกอักษรบน (Shift key) จึงยังไม่สามารถพิมพ์โดยวิธีพิมพ์สัมผัสได้ (Touch Typing)

ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๓๕ Mr.Macfarland ได้นำเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยเครื่องแรกยี่ห้อ Smith Premier เข้ามาถวายรัชกาลที่ ๕ ซึ่งพระองค์ได้ทรงทดลองพิมพ์และเป็นที่พอพระราชหฤทัยอย่างมาก จึงถือได้ว่ารัชกาลที่ ๕ เป็นนักพิมพ์ดีดไทยพระองค์แรก หลังจากนั้นพระองค์ได้ทรงสั่งซื้อเครื่องพิมพ์ดีดดังกล่าวเข้ามาใช้ในราชการสยามเป็นครั้งแรกจำนวน ๑๗ เครื่อง ต่อมาในปี พ.ศ.๒๔๓๘ Mr.Edwin Macfarland ได้ถึงแก่กรรม กรรมสิทธิ์ในเครื่องพิมพ์ดีด Smith Premier จึงตกแต่ Dr.George Bradley Macfarland (พระอาจวิทยาคม) ผู้เป็นน้องชาย ซึ่งเป็นผู้สั่งเครื่องพิมพ์ดีดไทย Smith Premier เข้ามาวางจำหน่ายในประเทศไทยเป็นรุ่นแรกในปี พ.ศ.๒๔๔๐ โดยวางขายที่ร้านทำฟันของท่านเอง จนถึง พ.ศ.๒๔๔๑ จึงได้ตั้งห้างสมิทพรีเมียร์ขึ้นที่หลังวังบูรพา ซึ่งปรากฏว่าได้รับความนิยมอย่างมากในวงราชการและบริษัทห้างร้านในขณะนั้น

ในปี พ.ศ. ๒๔๕๘ หลังจากที่บริษัท Smith Premier ได้ขายสิทธิการผลิตให้แก่บริษัท Remington แล้ว บริษัท Remington ได้ยกเลิกการผลิตเครื่อง Smith Premier และหันไปผลิตเครื่องพิมพ์ดีดแบบยกแคร่ได้แทน แต่ไม่ค่อยได้รับความนิยมจากคนไทยในยุคนั้น

ในปี พ.ศ.๒๔๖๕ Dr.George Macfarland เดินทางไปสหรัฐอเมริกา และได้ร่วมให้คำปรึกษาแก่บริษัท Remington ถึงการผลิตเครื่องพิมพ์ดีดไทยขนาดเล็กที่สามารถพิมพ์สัมผัสสิบนิ้วได้ จนสามารถทำได้สำเร็จเป็นแป้นแบบ ๔ แถว และได้นำเครื่องพิมพ์ดีดรุ่นดังกล่าวเข้ามาเผยแพร่ในประเทศไทยจนได้รับความนิยมแทนที่เครื่อง Smith Premier ในเวลาต่อมา แต่ก็ยังมีปัญหาเรื่องการพิมพ์ที่ยังขัดกับวิธีการเขียนภาษาไทยอยู่บ้าง ต่อมา Dr.George Macfarland ได้ร่วมกับพนักงานในห้างของท่าน ๒ คน ทำการออกแบบและจัดวางแป้นอักษรเสียใหม่เพื่อแก้ปัญหาที่มีอยู่ โดยมีนายสวัสดิ์ มากประยูร เป็นช่างประดิษฐ์ก้านอักษร และนายสุวรรณประเสริฐ เกษมณี (นายกิมเฮง) เป็นผู้ออกแบบการวางตำแหน่งแป้นอักษร โดยวางตัวอักษรที่มีสถิติใช้บ่อยในตำแหน่งที่พิมพ์ได้ง่าย ซึ่งพิจารณาจากหนังสือต่างๆ จำนวน ๓๘ เล่ม รวมถึง ๑๖๗๔๕๖ คำ โดยใช้เวลาทั้งสิ้น ๗ ปี จึงสำเร็จเมื่อปี พ.ศ.๒๔๗๔ และเรียกแป้นชนิดนี้ว่าแป้นแบบ ?เกษมณี? ตามชื่อผู้ออกแบบ จนกลายเป็นแป้นแบบมาตรฐานถึงปัจจุบัน ต่อมานายสฤษดิ์ ปัตตะโชติ ตำแหน่งนายช่างเอก กรมชลประทาน ได้ศึกษาพบว่าแป้นพิมพ์แบบ ?เกษมณี? ยังมีข้อบกพร่อง คือขาดความสมดุลในการวางตำแหน่งแป้นอักษรระหว่างมือซ้ายและขวา เพราะพบว่ามือขวาต้องทำงานถึง ๗๐% ในขณะที่มือซ้ายทำงานเพียง ๓๐% เท่านั้น และนิ้วก้อยมือขวาซึ่งเป็นนิ้วที่อ่อนแอกลับต้องทำงานมากกว่านิ้วชี้มือซ้ายซึ่งแข็งแรงกว่า ส่งผลให้การพิมพ์ดีดไม่มีประสิทธิภาพเท่าที่ควร

โดยการสนับสนุนจากสภาวิจัยแห่งชาติ นายสฤษดิ์ ปัตตะโชติ ได้ทำการศึกษาวิจัยเพื่อออกแบบตำแหน่งแป้นอักษรใหม่ที่มีประสิทธิภาพกว่าเดิม โดยการสุ่มเลือกหนังสือหลากหลายสาขารวม ๕๐ เล่ม แต่ละเล่มสุ่มออกมา ๑๐๐๐ ตัวอักษร รวม ๕๐๐๐๐ ตัวอักษร แล้วสำรวจว่าใน ๑๐๐๐ ตัวอักษรนั้น มีอักษรตัวใดใช้พิมพ์มากน้อยเพียงใดลดหลั่นกันลงมาตามลำดับ แล้วจึงนำตัวอักษรที่เก็บสถิติไว้นี้มาใช้เป็นแนวทางจัดวางแป้นพิมพ์ดีดใหม่ โดยถือหลักว่าอักษรที่ใช้บ่อยให้อยู่ในตำแหน่งนิ้วที่แข็งแรงไม่เกิน ๓ แถวล่างตามลำดับโดยมีแถวที่สองเป็นศูนย์กลาง จากการทดลองและปรับปรุงจนในที่สุดก็ได้แป้นภาษาไทยแบบใหม่เรียกชื่อว่าแป้นแบบ ?ปัตตะโชติ? ตามสกุลของผู้ออกแบบในปี พ.ศ.๒๕๐๙

ผลจากการทดลองเปรียบเทียบการสอนพิมพ์ดีดด้วยเครื่องแบบ ปัตตะโชติ กับแบบ เกษมณี จากกลุ่มตัวอย่าง ๑๐๐ คน ที่แบ่งเป็น ๒ กลุ่ม ใช้เวลาฝึกหัด ๑๐๐ ชั่วโมง (๘ เดือน) ปรากฏว่ากลุ่มที่เรียนแบบปัตตะโชติสามารถพิมพ์ได้เร็วกว่าถึง ๒๕.๘% ถึงกระนั้นก็ยังมีผู้รู้หลายคนออกมาวิจารณ์ถึงจุดอ่อนและความไม่เหมาะสมบางประการของแป้นแบบปัตตะโชติ ประกอบกับคนไทยส่วนใหญ่เคยชินกับการพิมพ์ด้วยแป้นเกษมณีแล้ว จึงทำให้แป้นแบบปัตตะโชติไม่ได้รับความนิยมจนหายไปในที่สุด (ปัจจุบันเหลือนักพิมพ์ดีดรุ่นเก่าไม่กี่คนที่ยังคงใช้แป้นแบบปัตตะโชติ) แต่เครื่องคอมพิวเตอร์ในปัจจุบันสามารถเลือกใช้สลับระหว่างแป้นทั้งสองแบบได้

[mykeawja]

แนะนำอย่างแรง...
ลองอ่านประวัติศาสตร์ชิ้นนี้ดูนะครับ
พิมพ์ขึ้นในสมัยรัชกาลที่ ๕

[mykeawja]

โฆษณาเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยครั้งแรกในสยาม
ลงหนังสือพิมพ์ภาษาอังกฤษ

[mykeawja]

เครื่องพิมพ์ดีด Smith Premier
ภาษาไทยรุ่นแรกที่ประดิษฐ์สำเร็จ
ตามที่ได้อ่านจากประวัติพิมพ์ดีดในสยาม

[mykeawja]

Siamese Smith Premier Typewriter
รุ่นถัดมา....

[mykeawja]

อุปกรณ์เสริม เอ๊ย! ... กล่องผ้าหมึกพิมพ์ดีด

[mykeawja]

ภาพโรงงาน Smith Premier Typewriter ในนิวยอร์ค
จากโปสการ์ดโบราณในสมัยรัชกาลที่ ๕






เอกสารสำคัญที่ส่งถึงลูกค้าของบริษัท Smith Premier

[mykeawja]

โฆษณาในอเมริกา

[mykeawja]

โฆษณาในสยาม...บ้านเฮา!

[mykeawja]

ทำไมจึงเลิกใช้ ฃ (ขวด) และ ฅ (คน)
หรือเป็นเพราะ...
เครื่องพิมพ์ดีด Smith Premier เป็นต้นเหตุ?

ในหนังสือปทานุกรม ฉบับกรมตำรา กระทรวงธรรมการ พ.ศ. ๒๔๗๐ ได้กล่าวถึง ฃ (ขวด) และ ฅ (คน) ไว้ดังนี้

"ฃ พยัญชนะตัวที่สามในพยัญชนะไทย, นับเป็นพวกอักษรสูง, เรียกชื่อว่า "ขอเขตต์" หรือ "ขอขวด" เข้าในพวกกัณฐชะ (เกิดจากคอ) ใช้เป็นตัวสะกดในมาตรากักได้ บางท่านกล่าวว่าตั้งขึ้นแทนตัว กษ ในภาษาสันสกฤต ซึ่งเขาอ่านควบเป็นเสียงตัวเดียวกัน, ถึงรูปร่างก็น่าจะกลายมาจากอักษร กษ ซึ่งเขียนหวัดติดกัน, สำหรับใช้เขียนคำตัว กษ สันสกฤต เช่น เกษตร กษัตริย์; แต่เดี๋ยวนี้เลิกใช้แล้ว, นับว่าไม่มีที่ใช้เลย."

"ฅ พยัญชนะตัวที่ห้าในพวกพยัญชนะไทย, นับเป็นพวกอักษรต่ำ, อ่านว่า 'คอ', เรียกชื่อว่า 'คอกัณฐา' หรือ 'คอคน', ออกเสียงอย่างเดียวกับ ค (คอคิด); เดิมมีที่ใช้อยู่คำหนึ่ง คือ 'ฅอ' ที่หมายความว่า คอคน หรือ คอสัตว์ มาบัดนี้ใช้ ค (คอคิด) หมดแล้ว เพราะฉะนั้นนับว่าไม่มีที่ใช้เลย, และตัว ฅ นี้ ตั้งขึ้นในภาษาไทย ไม่มีในบาลีและสันสกฤต บางท่านกล่าวว่า ความประสงค์ตั้งขึ้นสำหรับใช้คำไทยที่ออกเสียงคอทั่วไป เช่น คำ, คน, ควบ เป็นต้น, เพราะตัวคอคิดนั้นตั้งขึ้นแทนตัว ค บาลี ซึ่งมีเสียงเหมือนตัว G ในคำ God ไม่ตรงกับเสียง ค ไทย, แต่ไทยออกเสียง ค บาลีไม่ชัด กลายเป็นเสียง ค ไทยไปหมด, เลยใช้ตัว คอคิด ทั้งในเสียงบาลีและเสียงไทย, ตัว ฅ กัณฐานี้จึงไม่มีที่ใช้."

นับว่าหนังสือปทานุกรม ได้ให้ความหมายของ ฃ (ขวด) และ ฅ (คน) ค่อนข้างชัดเจนดีมาก ข้อสำคัญก็คือบอกว่าตัว ฅ (คน) นั้นใช้หมายถึง คอของคนหรือคอของสัตว์เท่านั้น หาได้ใช้เขียนคำว่า "คน" ไม่

ส่วนพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๔๙๓ ได้ให้คำอธิบายคำว่า ฃ (ขวด) และ ฅ (คน) ไว้เพียงสั้น ๆ ดังนี้

"ฃ พยัญชนะตัวที่สามนับเป็นพวกอักษรสูง แต่เดี๋ยวนี้เลิกใช้แล้ว." "ฅ พยัญชนะตัวที่ห้านับเป็นพวกอักษรต่ำ เดี๋ยวนี้เลิกใช้แล้ว."

น่าเป็นเพราะพจนานุกรมฉบับ พ.ศ. ๒๔๙๓ ที่ระบุว่า "เดี๋ยวนี้เลิกใช้แล้ว" นี้เอง จึงทำให้คนเข้าใจผิด คิดว่าได้มีการประกาศเลิกใช้เป็นทางการแล้ว แม้แต่พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๒๕ ก็บอกไว้เช่นเดียวกับพจนานุกรม ฉบับ พ.ศ. ๒๔๙๓ ทุกประการ

สาเหตุที่ทำให้เลิกใช้ ฃ (ขวด) และ ฅ (คน) นั้น คงเนื่องมาจากพิมพ์ดีดภาษาไทยในสมัยสยามยุคแรก ๆ ที่บนแป้นอักษรนั้นไม่มี ฃ และ ฅ เนื่องจากก้านอักษรมีไม่พอกับจำนวนสระพยัญชนะและวรรณยุกต์ในภาษาไทย จึงต้องตัดคำบางคำ หรือเครื่องหมายบางตัวออกไปบ้าง

ในเรื่องเกี่ยวกับพิมพ์ดีดภาษาไทยนี้ ศาสตราจารย์ ยอช เซเดย์ ได้เขียนเล่าไว้ในหนังสือ "ตำนานอักษรไทย" ตอนหนึ่งดังนี้ "มิสเตอร์ เอดวิน เอช. แมคฟาร์แลนด์ (ภายหลังเป็น พระอาจวิทยาคม เลขานุการพิเศษของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระดำรงราชานุภาพ (ต่อมาเป็น สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ) ครั้งเสด็จดำรงตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงศึกษาธิการ ได้ออกความคิดจะทำเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยขึ้น เมื่อได้รับความเห็นชอบที่จะให้มีพิมพ์ดีดเป็นภาษาไทยขึ้นจากพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระดำรงราชานุภาพ และมิสเตอร์แมคฟาร์แลนด์ ซึ่งถึงแม้ว่ามิได้เป็นช่างกลก็จริง แต่เป็นผู้มีความรู้ทางหนังสือดีผู้หนึ่ง ได้จัดการทำเครื่องพิมพ์ดีดขึ้นจนสำเร็จ เขาได้เลือกเครื่องพิมพ์ดีดชนิดสมิธพรีเมียร์ว่าเป็นแบบที่ดีที่สุดแลได้ใช้เวลาหลายเดือน ในระหว่างลาหยุดคราวหนึ่งไปอยู่ในประเทศอเมริกา เพื่อจะจัดการทำเครื่องพิมพ์นี้ ผลที่สุดมิสเตอร์แมคฟาร์แลนด์ได้ร่วมการงานกับบริษัทสมิธพรีเมียร์ ทำเครื่องพิมพ์ดีดสมิธพรีเมียร์ภาษาไทย เบอร์ ๒ ซึ่งเป็นแบบเหมาะที่สุดขึ้นเป็นผลสำเร็จ

"เขาได้นำเครื่องพิมพ์นี้มาด้วยในเวลาที่กลับมาประเทศสยาม และได้รับพระบรมราชานุญาตให้เข้าไปเฝ้าพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เขาได้อธิบายถึงประโยชน์ของเครื่องพิมพ์และดีดพิมพ์ถวายโดยพิสดาร พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว ซึ่งทรงพระปรีชาก็ทรงโปรด โดยทรงเห็นว่าเครื่องพิมพ์อาจเป็นประโยชน์แก่ประเทศของพระองค์มาก พระองค์ได้ทรงทดลองพิมพ์ลายพระราชหัตถ์ฉบับหนึ่งด้วยเครื่องพิมพ์ใหม่นี้ด้วยพระองค์เอง โดยทรงเอาพระหฤทัยใส่ที่สุดแล้ว ทรงขอบพระหฤทัยมิสเตอร์แมคฟาร์แลนด์ที่ได้คิดการอันนี้ให้แก่ประเทศสยาม และทรงแสดงว่าเครื่องพิมพ์นี้จะเป็นผลดีแก่ประเทศสยามในการภายหน้ามาก ลายพระราชหัตถ์ฉบับนี้ พระองค์ได้ทรงเซ็นพระบรมนามาภิไธย จุฬาลงกรณ์ และเพื่อเป็นเครื่องหมายว่า พระองค์ทรงโปรดมากยิ่งขึ้นไป พระองค์ได้พระราชทานนาฬิกาทองคำ มีพระบรมนามาภิไธยให้แก่มิสเตอร์แมคฟาร์แลนด์ ๑ เรือน และตรัสสั่งให้ทำเครื่องพิมพ์มีเครื่องหมายพระบรมนามาภิไธยของพระองค์อีก ๔๐ เครื่อง เครื่องนี้ได้ทำขึ้นเมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๕ ภายหลังเครื่องพิมพ์เครื่องแรกได้ประดิษฐ์ขึ้นในประเทศอเมริกา เพียง ๒๑ ปีเท่านั้น"

คงจะเป็นเพราะในเครื่องพิมพ์ดีดภาษาไทยสมิธพรีเมียร์ เบอร์ ๒ ในสมัยนั้น ไม่ได้บรรจุอักษร ฃ (ขวด) และ ฅ (คน) ไว้ เพราะไม่มีที่ว่างพอบนแป้นพิมพ์นั่นเอง ประกอบกับคำที่ใช้ ฃ และ ฅ ก็มีน้อยและขณะนั้นก็ยังไม่เป็นเอกภาพ เมื่อได้ตัด ฃ และ ฅ ออกไป ก็ไม่มีปัญหาอะไร แม้ปัจจุบันวิทยาการและเทคโนโลยี จะเจริญก้าวหน้าจนสามารถบรรจุทั้ง ฃ และ ฅ ลงในเครื่องคอมพิวเตอร์หรือเครื่องคณิตกรณ์ได้แล้ว ก็คงไม่สามารถจะนำเอา ฃ และ ฅ มาใช้ได้อีกแล้ว เพราะใครเล่าจะเป็นผู้วางหลักเกณฑ์ว่าเมื่อใดจะใช้ ฃ (ขวด) ฅ (คน) ถึงจะมีผู้ประกาศใช้ ก็คงไม่มีใครยอมทำตามอย่างแน่นอน ด้วยเพราะความเคยชินที่ผ่านมาเป็นร้อยปี เพราะฉะนั้นจึงควรเก็บไว้เป็นหลักฐานทางประวัติศาสตร์ เพื่อให้อนุชน คนรุ่นต่อ ๆ ไป ได้ทราบความเป็นมาของอักษรทั้ง ๒ ตัวนี้ มิฉะนั้น ถ้าไปพบ ฃ และ ฅ ในหนังสือเก่า ก็อาจจะคิดว่าบรรพบุรุษของเราเขียนผิด ก็เป็นได้.

[mykeawja]

จบแล้วจ้า

สรุป! วันนี้...

คุณใช้นิ้วกดแป้นพิมพ์บนคอมพิวเตอร์หรือบนมือถือ

เพื่อส่งสารถึงคนที่คุณรักแล้วรึยัง?

คราวนี้ เชื่อแล้วใช่มั้ยว่า

ตั้งแต่เริ่มมีพิมพ์ดีดเครื่องแรกในสยาม

คนไทยก็ไม่เคยว่างเว้นที่จะใช้นิ้วกดแป้นพิมพ์

เพื่อสื่อสารถึงกันอีกเลย

[lekpn]

ข้อมูลยังแน่นเหมือนเดิมนะครับ

[jead]

อ.จะเปิดพิพิธภัณฑ์เพิ่มเหรอครับ