? พิพิธภัณฑ์เครื่องเล่นกระบอกเสียงไทย - พิพิธภัณฑ์ธงสยาม ?

[mykeawja]

วกกลับมาที่พิพิธภัณฑ์ธงสยามอีกนิดนะ

กับรูปธงไตรรงค์ ธงชาติไทยเล็กๆ ที่มีการพิมพ์ลงบนซองแรกจำหน่ายงานวันชาติสยามครั้งแรกครับ

[mykeawja]

ย้อนกลับมาที่พิพิธภัณฑ์เครื่องเล่นกระบอกเสียงและหีบเสียงไทย

ผมกำลังหาหน้าตาซองรุ่นนี้และ...สีนี้อยู่ครับ

คือท่าน ต. เง๊ก ชวน ท่านทำออกมาหลายสี

ผมมีซองสีแดง และซองสีน้ำเงินแล้ว ขาดสีน้ำตาลอย่างที่เห็น (ซองที่เห็น ไปถ่ายมาจากกรุนักสะสมแผ่นคือคุณธงชัย คนๆ นี้ มีแผ่นเกือบครึ่งล้านแผ่น เอาเป็นว่าแกสร้างโกดังกับซื้อคอนโดให้แผ่นอยู่น่ะครับ)

สรุป...ถ้าใครมี แล้วอยากปล่อย บอกราคามานะครับ ผมอยากจะเก็บเข้าพิพิธภัณฑ์คร้าบบ

[mykeawja]

ประกาศตามหาคนหายครับ
สหายซี้ผมมีนามว่า "เบบี้ บูมเมอร์" ได้หายไปจากบอร์ดนานแล้ว
(คือไม่ยอมมาบอร์ดใหม่เลยนะท่าน ฮ่า ฮ่า ฮ่า )
โปรดทราบ...คิดถึงมาก และผมมีของสำคัญจะให้ไปโชว์ที่กรุประชาชื่นด้วยนะคร้าบบบ



รูปกรุพี่ท่าน...

[mykeawja]

พบกับข้อมูลเด็ดที่ไม่เคยเปิดเผยมาก่อน

เป็นการวิเคราะห์และแกะเนื้อเพลงสรรเสริญพระบารมีฉบับเอื้อนไทยเดิม
ซึ่งเก่าแก่ที่สุดบนแผ่นเสียงปาเต๊ะสยามและออกในสมัยรัชกาลที่ ๕
โดย รศ.ดร. ร้อยเอก นพ. ชยันตร์ธร ปทุมานนท์ และ รศ. ชไมพร ทวิชศรี

ที่มาของความพยายามในการสกัดเนื้อร้องเพลงสรรเสริญฉบับแม่แป้นและแม่ปุ่ม

ในวันที่รายการ ?คุณพระช่วย? นำสารคดีประวัติเพลงชาติไทยมาออกรายการ มีอยู่ตอนหนึ่งที่กล่าวถึงเพลงสรรเสริญพระบารมีฉบับแรกๆ และมีการร้องสดประกอบ ผม (ชยันตร์ธร) รู้สึกว่าเนื้อเพลงที่ร้องไม่ตรงกับที่เคยได้ยินคุณพ่อ (ชลอ ปทุมานนท์ : 2450-2519) ร้องให้ฟัง จึงสงสัยว่าเพลงสรรเสริญมีเนื้อร้องว่าอะไรกันบ้าง ได้นำเรื่องนี้มาเล่าให้อาจารย์ชไมพรฟัง ซึ่งได้ยุให้เปิดเข้าไปหาดูใน google.com จึงได้พบ website ชื่อ http://www.talkingmachine.org ของอาจารย์พฤฒิพล ประชุมผล และมีโอกาสได้ยินเพลงสรรเสริญฉบับแม่แป้นและแม่ปุ่มเป็นครั้งแรก

ในครั้งแรกเราฟังกันไม่รู้เรื่องเลย ยังหัวเราะกันว่าถ้าจะเป็นภาษาจีนหรือภาษาญวน เพราะบางตอนร้องด้วยเสียงแสบหูคล้ายสำเนียงงิ้ว จึงได้ save website ไว้ และเอามาเปิดฟังแล้วหัวเราะกันบ่อยๆ ปรารภกันว่าแม่แป้นและแม่ปุ่มร้องว่าอะไรกันแน่ ทำไมฟังไม่รู้เรื่องเลย ต่างคนต่างไปเปิดฟังกัน หลายต่อหลายเที่ยว เรียกว่าเปิดเครื่องคอมพิวเตอร์คาไว้ตลอดเวลา แม้แต่เวลาพักรับประทานอาหารกลางวันก็ยังเปิดฟังกัน จนนักศึกษาแอบมาถามว่า ?อาจารย์เปิดเพลงอะไรครับ ฟังวังเวงน่ากลัวจังเลย?

พอเริ่มจับคำได้ก็เอามาคุยกันว่า ฟังได้ว่าอย่างนั้นอย่างนี้ และตั้งใจจะหาคำตอบให้จงได้ ลองเอามาเขียนลงบนกระดาษ ที่ยังไม่รู้ก็เว้นเอาไว้ จนอาจารย์ชไมพรพอจับความได้ว่าประโยคแรกร้องว่า ?จงเจริญอายุท่าน สันละนา? จึงเริ่มสงสัยกันว่าเป็นคำประพันธ์ประเภทไหน ด้วยเท่าที่เคยเห็นก็ไม่น่าจะหนี โคลง ฉันท์ กาพย์ กลอน หรือจะเป็นร่าย หรือการด้นคำไปเรื่อยโดยไม่มีโครงสร้าง ลองคิดกันว่าอาจเป็นกลอน 8 แต่นับกันไปนับกันมา จำนวนคำและสัมผัสเสียงไม่ลงล็อกของกลอน 8 กาพย์ยานีก็ไม่ใช่ ฉันท์ก็ไม่น่าเป็นไปได้เพราะบังคับเสียงสั้นยาวมากจนไม่น่าจะนำมาทำเป็นเพลงได้ ร่าย ด้น ก็ไม่น่าใช่เพราะคนโบราณน่าจะชอบคำประพันธ์ที่มีโครงสร้างเป็นระเบียบชัดเจน จึงเดาว่าคงเป็นโคลงสี่สุภาพแน่ เพราะนับคำของประโยคแรกแล้ว สอดคล้องกันกับโคลงสี่สุภาพได้ดี ได้นำโครงสร้างของโคลงสี่สุภาพมาเขียนเป็นไดอะแกรม แล้วลากสัมผัสเสียงตามข้อกำหนด ดังนี้



นำคำที่เดาได้มาใส่ในช่อง คำที่ยังจับเค้าไม่ได้ก็ฟังต่อ แล้วใช้วิธีเดาจากจินตนาการ โดยพิจารณาจาก
1) ความใกล้เคียงกับเสียงที่ร้อง
2) ข้อกำหนดของโคลงสี่สุภาพ คือ สัมผัสนอกที่บังคับเสียง สัมผัสใน (คล้องเสียงและพยัญชนะต้นของคำ) และการประวรรณยุกต์เอก (หรือเสียงวรรณยุกต์เอกหรือคำตายเสียงสั้น) หรือวรรณยุกต์โท (หรือเสียงโท) และ
3) ความหมายของคำและของประโยค
จากการถอดคำร้องออกมาเป็นคำเขียน เราฟังได้ว่าแม่แป้นและแม่ปุ่มร้องว่า

?นายห้างปาเต๊ะ ให้แม่แป้นและแม่ปุ๋ม ล้องเพลงสันละเสิน?

?จงจ่าเรินอ่ายูฮู้ทั่น (เออเอ่อเออเอ่ย) สั่นละนา มี (ฮี้ฮีฮี้) สุกทุ่กเวล้า (เอ๊อเออเอ๊อเอย) ลาฮับลน พร้อ (ฮ้อฮอฮ้อ) พอน ว้าลี (ฮี้) หว่ารา (เอิงเงย) ซี้รีซาหวัด (เออเอ๊อเออเอ๊อ) เท่พะชวย (เออเอ๊อเออเอ๊อเออเอ่อ เอ๊ย) อวย ข้าวันค่น (เอิ๋งเหง่ย) ตอม (เออเอ๊อเอ่อเออ) สิน สิ่งปราโส (เงย)?

เนื่องจากผม (ชยันตร์ธร) ทราบจากคุณพ่อซึ่งเป็นผู้เชี่ยวชาญทางดนตรีไทยเดิม เพราะคุณย่า (ชุ่ม อาภาภิรมย์ : 2410-2500) เป็นโต้โผละครวงใหญ่ในสมัยโบราณ (น่าจะสมัยเดียวกับแม่แป้นและแม่ปุ่มนั่นเอง) ว่าการร้องเพลงไทยแบบโบราณ (โบราณจริงๆ) คำนึงถึงทำนองเสียงเพลง (melody) เป็นหลัก ไม่มีการปรับเอื้อนให้เข้ากับเสียงวรรณยุกต์ของคำเหมือนกับเพลงไทยสมัยมีกรมศิลป์ฯ (โบราณแบบใหม่แล้ว) อีกทั้งการตัดคำตัดประโยคก็ปล่อยให้เป็นไปตามคนร้อง ไม่บังคับปรับรวบคำหรือรวบประโยคเหมือนกับเพลงสมัยมีกรมศิลป์ฯ และเมื่อนำมาเรียบเรียงให้อยู่ในรูปของโคลงสี่สุภาพแล้ว ได้ข้อสรุปว่าน่าจะเป็นดังนี้



?นายห้างปาเต๊ะ ให้แม่แป้นและแม่ปุ่ม ร้องเพลงสรรเสริญ?
?จงเจริญอายุท่าน สรณา
มีสุขทุกเวลา ลับล้น
พร้อมพรวลีวรา สิริสวัสดิ์
เทพช่วยอวยขวัญค้น ตอบสิ้น สิ่งประสงค์?

ซึ่งอ่านได้ใจความดี มีความสละสลวยทางภาษา และไม่ละเมิดข้อกำหนดโคลงสี่สุภาพ ลองนำกลับมาร้องตาม ก็ได้ตามนั้น
มีอยู่ 2 แห่งที่เรายังไม่ปักใจในข้อสรุป คือ
1) ?สรณา? อาจเป็น ?สราญนา? ก็ได้ และ
2) ?พร้อมพร? อาจเป็น ?พระพร? ก็ได้ เพราะฟังดูก้ำกึ่ง

จึงอยากให้ท่านที่อ่านข้อความนี้ ช่วยกรุณาแสดงความเห็นด้วย

อย่างไรก็ดี ผลงานทั้งหมดที่เราสกัดออกมาได้นี้ เราก็ยังไม่ยืนยันว่าของเราถูกต้องแล้ว บางท่านอาจเห็นเป็นอย่างอื่นก็ได้ จึงอยากเปิดให้สาธารณชนได้มีส่วนแสดงความเห็นและช่วยกันหาข้อสรุปเพื่อประโยชน์ในการเรียนรู้ของคนรุ่นหลัง

สิ่งที่เราอยากทิ้งท้ายไว้ให้ช่วยกันหาคำตอบต่อก็คือ
1. ถ้าเพลงสรรเสริญฉบับแม่แป้นแม่ปุ่มร้องอย่างที่ว่านี้จริง จะสังเกตว่าไม่มีคำราชาศัพท์ตรงไหนที่จะชี้นำให้เห็นว่าเป็นเพลงที่ร้องถวายในหลวงเลย เป็นไปได้หรือไม่ว่า เพลงนี้เป็นเพลงสรรเสริญเฉยๆ ไม่ใช่สรรเสริญพระบารมี ที่อาจร้องหรือบรรเลงให้กับเจ้านายเชื้อพระวงศ์หรืออาจไม่ใช่เชื้อพระวงศ์ และการที่เนื้อเพลงฉบับนี้หายสาบสูญไป เป็นเพราะได้นำทำนองเพลงมาปรับเป็นเพลงสรรเสริญพระบารมีอย่างถาวรในรัชกาลต่อมาหรือไม่ จึงไม่มีผู้ใดบังอาจนำไปใช้กันโดยทั่วไปอีก
2. ประวัติที่มาของเนื้อร้องฉบับนี้ เราไม่พบว่ามีผู้ใดนำขึ้นเผยแพร่เลย จึงขอร้องให้ผู้ที่มีข้อมูล ได้นำออกเผยแพร่เพื่อสาธารณชนด้วย จะได้ทราบว่า ใครแต่ง แต่งให้ใคร ในโอกาสใดบ้าง
3. ทำนองที่ร้องเป็นทำนองเดียวกับเพลงสรรเสริญพระบารมีฉบับปัจจุบัน ซึ่งเข้าใจว่าเป็นทำนองที่ในหลวงรัชกาลที่ 5 ทรงให้ครูแตรวงเขียนตามเค้าเพลงที่ทรงได้ยินมาจากสิงคโปร์ จึงน่าจะเป็นเพลงแบบฝรั่ง เพราะถ้าจะว่าเป็นการปรับเอาทำนองเพลงไทยของเดิมมา ก็เหมือนจะไม่มีเค้าเพลงไทยของเดิม เพราะลักษณะการลงจังหวะ ลูกระนาด ฟังดูยังไม่เป็นระบบที่จัดโน้ตทั้งประโยคให้ลงตัวได้พอดีในห้อง 4 จังหวะเหมือนที่สังเกตได้ในเพลงไทยเดิมทั่วๆ ไป จึงน่าจะมีการค้นคว้าหาคำตอบประกอบหลักฐานทางดนตรีให้ชัดเจน

เราหวังว่าความพยายามของเราครั้งนี้คงมีค่ากับผู้สนใจในวงการบ้างไม่มากก็น้อย เราไม่ถือว่าเราเป็นผู้รู้ใดๆ ทั้งสิ้น แต่เป็นผู้สนใจและอยากรู้มากกว่า ข้อความใดที่เราอ้างผิด หรือเข้าใจผิด เราขออภัยมา ณ ที่นี้ และช่วยกรุณาแก้ไขให้ด้วย จักเป็นพระคุณยิ่ง
เนื้อความทั้งหมดนี้ เรายินดีให้นำไปใช้เพื่อเป็นความรู้แก่ผู้สนใจในวงกว้างต่อไป

รศ.ดร. ร้อยเอก นพ. ชยันตร์ธร ปทุมานนท์
รศ. ชไมพร ทวิชศรี

[mykeawja]

กล่องเข็มสุธาดิลกตราครุฑ
ปรรจุหัวเข็มแบบหัวเห็ดครับ



มี 2 เวอร์ชั่นคือ....
แบบแรก ผลิตขึ้นเพื่อบริษัทดูบล้า คุปปานี (Dubla export company) ใน แฮมบวก เยอรมันนี
แบบนี้ข้างล่างกล่องซิลสกรีน Made in Germany
แบบที่สอง ผลิตเพื่อบริษัท Alexander Young and O. Ruehl ในกรุงลอนดอน ผลิตขึ้นเพียง 5,000 กล่องเพื่อจำหน่ายในประเทศไทยเท่านั้น
และที่เห็นก็คือ 1 ใน 5,000 ที่ยังหลงเหลือผ่านยุคครับ

เอกสารสำคัญ...แบบร่างกำหนดขนาดกล่องและรูปแบบก่อนผลิตจริง





ดูเช็มหัวเห็ดแบบชัดๆ



ใครมีแล้วอยากปล่อย...บอกมาได้เลยครับ...กล่องเข็มแบบนี้...ยินดีรับเข้ากรุเพิ่มครับ!

[mykeawja]

หลายครั้งมากๆ ที่เวลามีคนเจอหน้าผมและมักถามผมว่า
แผ่นเสียงเพลงไทยเก่าๆ แผ่นไหน? หน้าตราอะไร? ที่หายากที่สุด
ผมก็ตอบไปว่า...แผ่นเสียงสำหรับผู้มีบรรดาศักดิ์
ก็ดูเหมือนคนฟังหรือนักสะสมหลายคนจะไม่เข้าใจ
หรือบางทีอาจจะไม่เคยเห็นหน้าตาแผ่นเสียด้วยซ้ำ!

วันนี้...ผมก็เลยจะไล่ลำดับความหายากให้ฟังแบบคร่าวๆนะครับ

เริ่มจากอันดับที่ติดโผ...หายากมากที่สุด (คือหน้าใสๆ ไร้รอยขีดข่วนด้วยนะ) ก็คือแผ่นเสียงสำหรับผู้มีบรรดาศักดิ์ ครับ

[mykeawja]

ลำดับหายากถัดมาก็คือ...แผ่นเสียงเพลงไทยตรานกยางหรือ Beka จากเยอรมันครับ

[mykeawja]

ต่อมาลำดับที่ 3 ก็คือแผ่นเสียงตราเทวดามีปีกหรือ Gramophone ซึ่งจริงๆ แล้วถือเป็นหน้าตราแผ่นเสียงหน้าตราแรกของโลกด้วยซ้ำ ประดิษฐ์โดยมิสเตอร์ อีมิล เบอร์ไลเนอร์ รูปล่างครับ

[mykeawja]

ลำดับถัดไปก็คือแผ่นเสียงตราปาเต๊ะเพลงไทยเล่นด้วยเข็มเพชร

[mykeawja]

ลำดับหน้าตราหายากถัดมาคือตราดอกลำโพง (Lyrophone) จากเยอรมัน

[mykeawja]

ส่วนหน้าตราต่อไปนี้...หายากพอๆ กันครับ
ถ้าเจอ ซื้อเก็บเข้ากรุ ไม่มีขาดทุนครับ
ผมรับรอง...พูดง่ายๆ ถ้าเบื่อ ผมซื้อต่อเอง

[mykeawja]

สรุป....

ถ้าเจอหน้าตราแผ่นเสียงต่อไปนี้

ซื้อเก็บได้เลยครับ

ฟันธง!

[mykeawja]

ส่วนของสะสมต่างๆ ที่เกี่ยวเนื่องกับแผ่นเสียงตรากระต่ายของนาย ต. เง๊ก ชวน นี่
เก็บได้ทุกอย่างเลยครับ รับรองไม่มีขาดทุนแน่นอน
ขนาดทุกวันนี้ พ่อค้าก็มาตะล่อมผมให้ปล่อยของตรากระต่ายเป็นประจำ
เอ้า! เดี๋ยวหาว่าโม้...ลุงเปี๊ยก พ่อค้าของเก่าตัวยงเนี่ยล่ะ โทรมาหาผมแทบทุกเดือน

[mykeawja]

เอาล่ะครับ!

คราวนี้เรามาดูกล่องเข็มสำหรับใช้เล่นจานเสียงกันบ้าง

หลายคนสะสมแบบเอาจริงเอาจัง หลายคนสะสมแบบเจอก็เก็บ

อย่างล่าสุดเมื่อ 2-3 วันที่แล้ว คุณห่องก็โทรมาคุยเรื่องกล่องเข็ม

ดังนั้นวันนี้ ผมจะรวบรวมและจัดลำดับความหายากของกล่องเข็มให้ได้เข้าใจกัน

ถ้าใครเจอแบบไหน จะได้ประเมินราคาที่จะต้องจ่ายเข้ากรุถูก

ไม่ใช่เจอของถูก แต่ดันจ่ายแพง หรือเจอของแพงเพราะหายากสุดๆ แต่กลับไม่เอา


ขอเริ่มจากลำดับที่หายากที่สุดก่อนก็คือ....กล่องเข็มทรงระฆัง...รูปทรงนี้ต้องบอกว่า โค ตะ ระ หายาก....ถ้าใครเจอ ราคาไม่ต้องพูดถึง สอยมาเข้ากรุได้เลย ในอดีตมีนักเล่นท่านหนึ่งเคยได้ที่จัตุจักรด้วยครับ (ส่วนของผมที่โชว์ได้จากอเมริกาครับ)

[mykeawja]

ลำดับถัดมา...

แบบซองกระดาษ มักทำที่อินเดีย แต่ถ้าเจอสภาพมิ้น (Mint) คือยังไม่ได้แกะใช้ เอามาเลยครับ หายาก